| نامه یک فعال محیط‌زیست در مورد انتقال آب نکارود | | چاپ | |
| ایران - آب |
| جمعه ۳۱ فروردين ۱۳۹۷ ساعت ۰۶:۰۳ |
|
بسم الله الرحمن الرحیم ۱۳۹۷/۱/۲۸ به محضر حضرت آیت‌الله محمدی لائینی، امام‌جمعه محترم شهرستان نکا
موضوع: گزارش و تحلیل طرح انتقال آب شرب از سد گلورد نکا
با سلام و احترام؛
به استحضار حضرت‌عالی می‌رسانم، بنده حقیر در مورد آسیب‌های محیط‌زیستی و غیراقتصادی بودن و بی‌عدالتی و تضییع حقوق و اموال عمومی در طرح‌های حاشیه سد گلورد از چند سال پیش و به‌خصوص در تابستان پارسال هشدارهای زیادی را با مردم و مسئولان بازگو و رسانه‌ایی کردم و برای چاره‌اندیشی این بحران، درمانده شده بودم. اکنون‌که به شکر خدا با حمایت حضرت‌عالی اتحادی برای تغییر این بی‌عدالتی در شهرستان نکا شکل‌گرفته است، بااین‌حال موضوع دست‌اندازی به رودخانه نکارود و منابع آب شهرستان نکا گسترده‌تر از چیزی هست که ما تنها برای تغییر مسیر یک خط آب‌رسانی تلاش کنیم، بلکه لازم هست اختیار همه رودخانه نکارود و دیگر منابع و حقابه‌های طبیعی که مسلماً متعلق به مردم شریف و ولایتمدار و شهیدپرور نکا هست، در دست گرفته شود. به این جهت بر خود فرض می‌دانم، با اتکا به فعالیت‌ها و پژوهش‌هایی که در حیطه توسعه پایدار و محیط‌زیست داشته‌ام، مطالبی را به‌اختصار به سمع حضور حضرت‌عالی و مردم شریف نکا برسانم و برای حل این مشکلات راهکار مؤثر را ارائه دهم:
اقدامات وزارت نیرو و شرکت‌های آب منطقه‌ای در همه نقاط ایران پس از آغاز دوران سازندگی با اهداف توسعه و پیشرفت و آبادانی، گرچه با نیت خیر ولی به لحاظ احیا و اجرای طرح‌های مطالعاتی آمریکایی که بر اساس توسعه نامتوازن و ناپایدار سیستم ناعادلانه سرمایه‌داری و امپریالیستی و غیرطبیعی و با پایمال کردن حقابه‌های طبیعی همچون سدسازی بودند، به بیراهه رفتند به‌نحوی‌که این وزارتخانه تسریع و تسهیل‌کننده منافع شرکت‌های فن‌سالار و پول‌ساز شده است و اولین و پرسودترین تجارت از راه مهندسی تهاجمی به طبیعت و تخریب منابع طبیعی را شکل داده است و آن‌چنان قدرت گرفته‌اند که وزیر این وزارتخانه با حمایت شرکت‌های این فن‌سالاران معرفی و حمایت می‌شود! نتیجه دست‌اندازی به منابع آب با مدیریت صرفاً سازه‌ای و جدا پنداشتن آب از خاک و آبخیز و جنگل و پوشش‌های گیاهی و توجه صرف به تأمین آب بدون ارزیابی صحیح مصارف آن و نقض نظام‌های سنتی تقسیم آب، موجب منفی شدن بیلان نیمی از آبخوان‌های کشور و بروز فروچاله‌ها و نابودی بیش از هشتاد درصد تالاب‌ها و بروز ریزگردها و بی‌آب شدن زمین‌های کشاورزی برخی از دشت‌های کشور شده است و موجب بروز نزاع‌های قومی و منطقه‌ای شده است. این مدیریت نادرست، توسعه نامتوازن، ناپایدار و خطرناکی را برای شهرهای مصرف‌کننده و روستاهای مولد شکل داده است. کثرت نهادهای دولتی که حق تصرف در منابع طبیعی کشور را دارند و عدم مدیریت یکپارچه، مزید علت این تخریب‌ها شده است. هم‌اکنون مردم بومی شهرها و روستاها در برخی مناطق ایران با روشنگری برخی از مردم دلسوز و متعهد و فعالان اجتماعی و محیط‌زیست و با اتکا به رهبران دینی و معتمدین، پس از دوره‌ایی اعتراضات بر آن شده‌اند که خود مستقیماً مانند گذشته اختیار مدیریت منابع آبی را در دست بگیرند و این امر صحیح‌تر و بدون آسیب نسبت به مدیریت سازه‌ای نهادهای دولتی هست و خواسته قلبی بنیان‌گذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی بوده که اقتصاد و مدیریت امور باید به دست مردم بومی و با نظارت ولایت‌فقیه و نایبان آن باشد و از دولتی شدن امور پرهیز شود که خود زمینه‌ساز فساد و رانت می‌شود. به این جهت برخی از مسئولین متعهد کشور و همچنین بنده حقیر با نامه‌ها و یادداشت‌هایی، پیگیر انحلال وزارت نیرو و همچنین ادغام وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط با آب و منابع طبیعی و کشاورزی و محیط‌زیست بودم ولی این امر با کارشکنی عده‌ای تاکنون میسر نشده است.
در مورد موضوع طرح انتقال آب نکا و ساخت تصفیه‌خانه، موارد زیر به استحضار می‌رسد:
۱- مهم‌ترین موضوع طرح انتقال آب برای شرب از رودخانه نکا «نیازسنجی» این طرح است. هدف طرح سد گلورد تأمین آب برای توسعه اراضی در فصول مختلف در دشت نکا بود ولی به ناگاه بدون اطلاع مردم این شهرستان و بدون اجازه و مشارکت حقابه‌بران دشت نکا، یک‌سوم حجم ذخیره این سد به آب شرب شهرستان‌های بهشهر و نکا و بعداً گلوگاه اختصاص یافت و مجوزهای قانونی را به‌دوراز چشم ناظران نکایی و یا در سایه سکوت آن‌ها دریافت کرد. این پروژه دارای ارزیابی نیازسنجی نیست و یا نادرست و دارای ایراد اساسی هست و اگر پروژه‌ای دارای نیازسنجی کامل و صحیحی نباشد، صدور مجوز از نهادهای ذی‌ربط نادرست هست. تاکنون هیچ برداشتی برای آب شرب از روان آب‌های این رودخانه انجام نگرفته و تنها مصرف آن برای آبیاری اراضی کشاورزی بوده. اگر تحقیق اندکی در بهشهر انجام شود، خواهید دید به لطف چاه‌ها و خطوط انتقال آب از دشت نکا، این شهر نه‌تنها نیازی به آب شرب ندارد بلکه از آب پرفشار و مازاد، به‌مراتب بیشتر از نکا برخوردار هست و چنین طرحی با توجه به کاهش شدید دبی رودخانه نکارود در چند سال اخیر، با تعریف و تثبیت حقابه غیرطبیعی برای توسعه نامتوازن شهری و صنایع بهشهر و با قربانی شدن کشاورزی در دشت نکا همراه خواهد بود. نمود این مسئله در خشک شدن شالیزارهای بهره‌مند از نهرهای این رودخانه و خشک شدن تالاب لپو در تابستان سال گذشته بروز کرد. برداشت یک‌سوم حجم آب این سد برای شرب مسلماً موجب کاهش حقابه سنتی گذشته کشاورزان دشت نکا و فروکش کردن سفره‌های آب زیرزمینی و روی آوردن به استفاده از آب چاه‌ها خواهد شد که خود آسیب‌های مضاعفی را در بر خواهد داشت؛ بنابراین ادعای آب منطقه‌ای در نیاز آب شرب، باطل هست و اگر نکا به آب شرب بیشتری نیاز دارد این حق را دارد که لوله‌های انتقال آب چاه‌ها به سمت بهشهر را برای استفاده خود در اختیار بگیرد. ۲-رودخانه نکارود به‌خصوص پس از مخزن تا آبلو به خاطر دره پرشیب و صعب‌العبور و وجود درختان متراکم و پوشش گیاهی و اکوسیستم بی‌نظیر دست‌نخورده و وجود بستر و کناره‌های صخره‌ای و سنگی، بهترین مسیر طبیعی خدادادی برای عبور آب شرب و کشاورزی و مصون از هرگونه آلودگی هست و آلودگی‌های احتمالی انسان‌ساز و عمدی به جهت این اکوسیستم «خود پالاینده» به‌صورت طبیعی و بدون صرف هزینه کاهش و محو می‌شود و چنانچه حقابه محیط‌زیستی این رودخانه رعایت شود، بهترین و اقتصادی‌ترین منبع آب شرب، همان چاه‌های نزدیک بستر این رودخانه به‌خصوص منطقه شاه‌بند هست و انتقال آب به‌وسیله خط لوله و ساخت تصفیه‌خانه هیچ توجیه اقتصادی و بهداشتی ندارد؛ بنابراین «گزینه یابی» این طرح اساساً مردود هست و هرگونه ارائه گزینه‌ای به‌جز گزینه خود رودخانه به آب منطقه‌ای و پیمانکار، هدر رفت بیت‌المال هست؛ بنابراین فسخ قرارداد با شرکت پیمانکار لازم هست و ضرر فسخ قرارداد فقط بر عهده آب منطقه‌ای هست زیرا از اجازه و مشارکت مردم نکا در تعریف این طرح برخوردار نبوده است.
۳- اثرات محیط‌زیستی طرح انتقال آب شرب در پایین‌دست رودخانه بر روی اکوسیستم آبی و جانوران و پوشش گیاهی و جنگلی مطالعه صحیحی ندارد. چنانچه این رودخانه مورد پایش و حراست قرار گیرد و از آلاینده‌های کشاورزی و شهری و صنعتی مصون شود، ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای افزایش و تولید طبیعی ماهی، مانند گذشته را دارد و موجب افزایش سلامت و تغذیه خانوارهای این شهرستان می‌گردد. همچنین با رعایت حقابه محیط‌زیستی این رودخانه، ماهی‌های ساحلی این شهرستان و شهرستان بهشهر که وابسته به مواد آلی و مغذی این رودخانه هستند افزایش چشمگیری خواهند داشت که نقش مهمی در اقتصاد خانوارهای این دو شهرستان خواهد داشت. صنایع پرورش ماهی در استخرهای مصنوعی هزینه بسیار بالایی نسبت پرورش ماهی به‌صورت طبیعی در رودخانه را دارد و ازنظر آلایندگی و صرف منابع آبی قابل‌مقایسه با روش طبیعی نیست.
در مورد نحوه به سرانجام رساندن خواسته مردم نکا به رعایت حقوق شرعی و قانونی آن‌ها موارد زیر به استحضار می‌رسد:
۱-چنانچه خواسته مردم این شهر با ابزارهای قانونی میسر نشود، از مسیر جلسات و طرح نظرات میسر نمی‌شود زیرا بر اساس تجربه بسیاری از مناقشات آبی در سایر استان‌های کشور که وزارت نیرو و آب منطقه‌ای مصوب و مسئول آن بوده‌اند، آن‌ها بدون توجه بر خواست قاطع مردم، طرح‌های خود را اجرا کردند. هم‌اکنون حقابه‌های کشاورزان نکا و آب مردم نکا از مناطق مختلف از بالادست سد و چاه‌هایی که با خطوط لوله به بهشهر منتهی می‌شود و همچنین از منطقه زارم‌رود و کانال‌های آب‌رسانی منتهی به دشت نکا، رعایت نشده و تاراج می‌شود؛ بنابراین تا زمانی که اختیار قانونی این رودخانه به‌طور کامل به دست شهرستان نکا نباشد به بهانه‌های مختلف از منابع مختلف حوضه آبخیز این شهرستان، برداشت‌ها انجام خواهد گرفت. توصیه ملتمسانه اکید بنده حقیر از مسئولین، تشکیل کمیته فنی مستقل با حضور کارشناسان و جوامع بومی این شهرستان و جلب حمایت قانونی استانداری مازندران برای بررسی منابع و مصارف کل حوضه آبخیز شهرستان نکا به‌ویژه رودخانه نکارود از سرشاخه تا انتها هست. همچنین دایر شدن اداره آبیاری در نکا لازم هست. هم‌اکنون ساختمان این اداره موجود و خالی بوده و می‌توان از همشهریان نکایی که در ادارات آبیاری بهشهر و ساری کارمند هستند برای اداره آن استفاده کرد.
۲- تبعات سد گلورد همچون آبگیری مخزن و در معرض تهدید رانش زمین قرار گرفتن چند روستای نزدیک مخزن و ساخت جاده‌ای به طول چهار کیلومتر و پلی به طول ۲۲۰ متر، بدون توجیه اقتصادی و احداث اماکن توریستی در حاشیه مخزن سد و توسعه زمین برای ساخت ویلا با تخریب بهترین جنگل‌ها و به زیر آب رفتن چشمه آبشار ارزشمند اسبه‌او، عواملی در جهت تضییع حقوق و حقابه‌های قانونی شهرستان نکا هستند که مسئولان این شهر می‌توانند برای تغییر آن دخالت کنند.
علی طبقه آستانی، فعال محیط‌زیست
رونوشت به: - فرماندار محترم شهرستان نکا - رییس محترم شورای شهر نکا - شهردار محترم شهر نکا - نماینده محترم شهرستان نکا و بهشهر و گلوگاه در مجلس شورای اسلامی - رییس محترم شورای شهرستان نکا - رییس محترم جهاد کشاورزی شهرستان نکا |
نظرات
نیت امام خمینی و رهبر انقلاب این امر بوده و هست که کارهای مهم به ویژه در ارتباط با مناّ بع اب باید توسط مردم هر منطقه انجام شود زیرا دولتها نشان داده اند که کار فرمای منصف و موثری نیستند. این پیشنهاد فعال محیط زیست باید در سراسر کشور عملی گردد و بساط فرمانروایی دیکتاتوری و مخرب و بریز و به پاش وزارت نیرو در امور اب کشور بر چیده شود. ما نیاز به سازمان یا وزارتخانه مستقل و پر قدرتی داریم که اب،منابع طبیعی و محیط زیست را مدیریت نماید و از ان مهمتر باید مردم هر منطقه در برنامه های تدوین شده حرف اخر را بز نند. نه مانند این افتضاحی که در حوضه و دشت نکا رود بوجود امده است. فریدون کاوه، عضو هیئت علمی بازنشسته دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز