| حکمرانی خوب آب و منابع طبیعی سرزمین | | چاپ | |
| ایران - جنگل |
| پنجشنبه ۱۳ مهر ۱۳۹۶ ساعت ۱۷:۴۰ |
|
حکمرانی خوب آب و منابع طبیعی سرزمین
فاطمه ظفرنژاد پژوهشگر آب و توسعه پایدار
دانش بومی آب در این سرزمین هزاران سال از منابع بهره‌برداری کرد اما به رودها و تالاب‌ها آسیبی نرسید چون با موازین اکولوژیک کاملاً آشنا بود؛ و مهم‌ترین معیارهای علم بوم‌شناختی ecology یا علم اندرکنش میان موجودات زنده و نازنده در یک سرزمین عبارت‌اند از:
* ویژگی‌های جغرافیایی و پیکره‌های طبیعی سرزمین * ویژگی‌های اقلیمی و آب و هواشناسی مانند بارندگی و دما و رطوبت... * ویژگی‌های زیستی و تنوع گونه‌ها و پوشش گیاهی و تنوع گیا و زیای سرزمین * ویژگی‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی انسان آن سرزمین
دانش ایرانی در هزاره‌های طولانی با رعایت قوانین علم بوم‌شناسی به گونه آشتی جویانه و سازگار از طبیعت بهره‌برداری کرد و با آنکه به گواه آبشارها، آسیاب‌ها و سازه‌های آبی تاریخی روی کارون با علم مهندسی کاملاً آشنایی داشت، اما هرگز با مهندسی تهاجمی به طبیعت آسیب نزد. رودها و تالاب‌ها سلامت ماندند و انسان نیز در سلامت محیط‌زیست به تأمین خوراک پرداخت. اصلاح شیوه حکمرانی بر منابع طبیعی و به‌ویژه آب ضرورت روز است.
ویژگی‌های حکمرانی خوب برای حفاظت از امنیت و تمدن و طبیعت سرزمین:
۱. پرهیز از جهانی‌سازی globalization و اصلاح سبک زندگی و اصلاح الگوی مصرف بر پایه ویژگی‌های بومی/ تمدنی
۲. پرهیز از مهندسی تهاجمی به طبیعت، انحلال وزارت نیرو، یک‌کاسه کردن مدیریت آب و کشاورزی و منابع طبیعی
۳. بازبینی نظام آموزشی و استقرار دانش ارزش‌گرا، جامع‌نگر، پژوهش‌بنیان بجای علم سوداگر، جزءگرا، مدرک‌بنیان
۴. احیای دانش بومی به‌ویژه دانش بومی آب، معماری، شهرسازی... و گسترش دانش اکولوژیک سازگار با طبیعت.
۵. پرهیز از برنامه‌های از بالا به پایین دولتی top/down planning دیوان‌سالاران و مهندسان و شرکت‌ها، احیای نهادهای تصمیم‌گیری جوامع مولد بومی حوضه‌های آبخیز برای بازگردانی سلامت آبخیزها و پیکره‌های طبیعی.
۶. توانمندسازی جوامع بومی مولد برای مدیریت مجدد حوضه‌ها، تقویت شوراهای خبرگان روستایی، تشکیل شوراهای خبرگان حوضه‌های آبخیز، اصلاح ویرانی‌ها با مشارکت خبرگان و شوراها، تحکیم امنیت خوراک.
۷. توجه به سه اصل بومی، محلی/مشارکتی، کوچک ecological/local/small در الگوی پیشرفت ملی و حوضه‌ای.
۸. پرهیز از یکسان‌سازی در حوضه‌های گوناگون آبی و پرهیز از الگوهای خارجی برای آن‌ها.
۹. توجه به تمدن و فرهنگ که همواره هم ارزش‌ها و هم بوم‌شناسی را هم‌زمان در خود داشته و همواره در هماهنگی با ویژگی‌های جغرافیایی، اقلیمی، اکولوژیکی، تاریخی و مذهبی هر حوضه به بازدهی تولید و پیشرفت مردم می‌رسید. ۱۰. توجه به رونق دوباره روستاها و بازبینی در نظام مدیریت روستایی با احیای شیوه‌های بومی: دربرگیرنده احیای معماری و ساختمان‌سازی بومی؛ تأمین آب از منابع محلی و بازیافت و بازچرخانی و بازمصرف چندین‌باره آن؛ تأمین برق و نیرو محلی از منابع انرژی پاک مانند خورشید و باد؛ گسترش ساختمان‌سازی صفر؛ اجرا و پایش دقیق اصلاح الگوی مصرف؛ اجرا و پایش حکمرانی مطلوب غذایی. ۱۱. کوچک و موثرسازی دستگاه‌های اجرایی و دولت حجیم غیراقتصادی و کاهش وزارتخانه‌های پرشمار کنونی به چند دستگاه پایشگر پاسخگو: ۱) وزارت دفاع از مرزها و امنیت ملی؛ ۲) وزارت پایشگر امنیت خوراک، کشاورزی، منابع طبیعی، حفظ محیط‌زیست؛ ۳) وزارت پایشگر بهداشت و سلامت ملی؛ ۴) وزارت پایشگر سواد، دانش حقیقی و پژوهش؛ ۵) وزارت کشور برای رسیدگی به امور کشوری و اداری. ۱۲. بازبینی در نظام صنعت و گسترش صنعتی که همسو با جوامع مولد بومی و همسو با توان اکولوژیک حوضه‌هاست. ۱۳. بازبینی در نظام مدیریت شهری: احیای معماری و شهرسازی بومی؛ احیای باغشهرهای خودکفا و مولد؛ اصلاح ضوابط شهرسازی، خانه‌سازی، اعطای پایان کار؛ گسترش ساختمان‌سازی صفر؛ تأمین آب شهرها از منابع محلی و بازیافت و بازچرخانی چندین‌باره آن؛ دریافت بهای واقعی تأمین آب با توجه به کمبود آن؛ دریافت جریمه از پساب خروجی خانه‌ها، واحدهای صنعتی/تجاری؛ تأمین برق و نیروی محلی از منابع انرژی پاک مانند خورشید/باد؛ جلوگیری از گسترش شهری یا صنعتی در نقاط کم آب؛ جلوگیری از تأسیسات شهری ناسازگار (شهر آبی، استخر، کارواش، دلفیناریوم...)؛ احیای باغ ایرانی و جلوگیری از فضاهای سبز پرنیاز به آب با گیاهان نابومی. ۱۴. بازبینی در وظایف قوه مقننه: حذف تصمیم‌گیری از بالا به پایین، قانون گزاری پایشگر (امنیت، عدالت، بهداشت، دانش)؛ اصلاح قانون برای ورود خبرگان بومی؛ قانون گزاری برای بومی‌سازی دانش؛ قانون گزاری برای احیای حوضه‌های آبی با مشارکت جوامع بومی مولد؛ مشارکت و نظرسنجی از خبرگان بومی حوضه‌ها برای ارائه مشکلات و راهکارها در مجلس؛ قانون گزاری برای رونق روستاها؛ پایش امنیت خوراک تا حاکمیت غذایی مطلوب. |
